Хятадын соёлын үйлдвэрлэлийн салбарын бодлого ба 2020 онд гаргасан амжилт
- schedule 2021 оны 4 сарын 22
- chat_bubble 1
Хятад судлаач, Боловсролын ухааны доктор (Ph.D), Хүмүүнлэгийн Ухааны Их сургуулийн багш Т.Чулуун-Эрдэнэ
Өнөөдөр дэлхийн мэдээлэл харилцааны технологи болон өндөр технологийн хөгжил, аудио, визуал төхөөрөмжийн шинэ нээлтүүдийг даган контент үйлдвэрлэл (content industry), инновацын үйлдвэрлэл, соёл, аялал жуулчлалын үйлдвэрлэл зэрэг соёлын үйлдвэрлэлтэй холбоотой шинэ тутам хөгжиж буй үйлдвэрлэлүүд ар араасаа гарч ирсээр байна. Өөрөөр хэлбэл соёлын үйлдвэрлэл аливаа улсын эдийн засгийг урагшлуулах хөдөлгүүр, зах зээлийн үйл ажиллагааны хэсэг болж, сүүлийн жилүүдэд дэлхийн хөгжингүй улс орнууд соёлын үйлдвэрлэлийг соёлын зөөлөн хүчний салшгүй нэгэн хэсэг хэмээн үзэх болов. Ялангуяа манай хөрш Хятад улс энэ салбарт асар хурдацтай хөгжиж байна.
Миний бие уг нийтлэлдээ соёлын үйлдвэрлэлийн ойлголт, Хятад улсын соёлын үйлдвэрлэлийн талаар авч буй бодлого, мөн Хятад улсын сүүлийн нэг жил уг салбарын хүрээнд гаргасан амжилтаас уншигчиддаа цухас танилцуулахыг зорив.
Нэг Соёлын үйлдвэрлэлийн тухай ойлголт
Соёлын үйлдвэрлэл хэмээх ойлголтыг анх 1947 онд Английн эрдэмтэн Адоно (Theodor Adono), Макс Хоркхеймер (Max Horkheimer) нар дэвшүүсэн юм. Соёлын үйлдвэрлэл гэж юу болохыг эрдэмтэд янз бүрээр тодорхойлсон байдаг. Зарим нь “аливаа улсын аж үйлдвэржих явцыг түргэтгэж, хүн зоны оюуны соёлын хэрэгцээг хангаж, эдийн засгийн өсөлтийг дэмжин, улс орны хөгжилд эерэг нөлөө үзүүлдэг”[1] , зарим нь “шинэ санаа ашиглан (инновац) бүтээх, соёлын бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэх, соёлын бүтээгдэхүүнийг нийлүүлэх, соёлын бүтээгдэхүүнийг түгээх болон хэрэглэгчийн гарт хүргэх гэсэн таван үндсэн мөчлөгөөс бүрэлдэх үйлдвэрлэлийн үнэ цэнийн бүхэл бүтэн гинжэн хэлхээ юм” гэсэн бол НҮБ-ийн ЮНЕСКО соёлын үйлдвэрлэлийг “аж үйлдвэрлэлийн стандартын дагуу соёлын бүтээгдэхүүн болон үйлчилгээг үйлдвэрлэх, дахин боловсруулах, хадгалах, хуваарилах цогц үйл ажиллагаа”[2] хэмээн тодорхойлжээ.
Хятад улсын хувьд ХКН-ын XVII их хурал (2007 он)-аар анх “соёлын зөөлөн хүч” хэмээх ойлголтыг дэвшүүлсэн нь Хятад улс соёлын үйлдвэрлэлээр дамжуулан зөөлөн хүчээ өөрийн онцлог өнгө аястайгаар бий болгохыг хэдийн чухалчлах болсныг харуулсан бэлэг тэмдэг болсон юм. Мөн тус хурлаас хойш засгийн газрын бодлого, стратегийн хүрээнд соёлын үйлдвэрлэлийн хөгжлийг дэмжих гадаад таатай нөхцөл бүрдүүлэх тал дээр төрөөс ихэд анхаарсаар иржээ. Тэд сүүлийн жилүүдэд Өмнөд Солонгос, Япон зэрэг Азийн бусад улс орнуудын соёлын үйлдвэрлэлийн хөгжлийн жишгийг үлгэрлэн, өөрийн орны соёлын үйлдвэрлэлийн цаашдын хөгжилд ихэд анхаарч байна.
Хоёр Хятад улсын соёлын үйлдвэрлэлийн талаар хэрэгжүүлж буй бодлого
1980 онд Дөн Шяопин “Соёл ард түмэнд үйлчлэх, социализмд үйлчлэх” чиг хандлагыг дэвшүүлснээр Хятад улсын соёлын хөгжил нь улс төрөөс хамаардаг хаалт бүрхүүлийг арилгах бодлогын шанг тавьсан гэж үздэг. Цаашлаад 1991 онд Хятадын Соёлын Яам «Соёлын Яамны соёлын үйл хэргийн эдийн засгийн бодлогын зарим саналын тухай илтгэл»-дээ албан ёсоор “соёлын эдийн засаг” ойлголтыг дэвшүүлснээр соёлын салбарын хөгжил бүх талын анхааралд өртөж, мөн 1998 онд яамны дэргэд Соёлын үйлдвэрлэлийн хэлтэс байгуулан, Шанхайн Зам тээврийн сургууль болон Бээжингийн Их сургуультай тус тус хамтарч “Үндэсний соёлын үйлдвэрлэлийн инновац ба хөгжлийн судалгааны бааз”-ыг байгуулснаар Хятадын соёлын үйлдвэрлэлийн хөгжил эхэлжээ.
Хятадад саяхан баталсан “XIV таван жилийн төлөвлөгөө”-ний хугацааг тус улс эдийн засгаа өндөр чанартайгаар хөгжүүлэх чухал үе, соёлын үйлдвэрлэлийн шилжилтийн шат ахих өсөлтийн алтан үе гэж болно. Өнгөрсөн 3 дугаар сард хуралдсан “Хоёр чуулган” –аар Хятад улс 2035 он гэхэд орчин үеийн социалист улсыг иж бүрэн байгуулах зорилго тавин, түүндээ “соёл, боловсрол, эрүүл мэндийн хүчирхэг гүрнийг цогцлоон, ард иргэдийн боловсрол, нийгмийн соёл иргэншлийн түвшинг шинэ өндөрлөгт хүргэж, улсын соёлын зөөлөн хүчийг илэрхий нэмэгдүүлэн, батжуулна” гэсэн зорилт дэвшүүлж, соёлын үйлдвэрлэлийг дижиталчлах стратеги хэрэгжүүлэх, шинэ хэлбэрийн соёлын үйлдвэрлэл, соёлын шинэ хэлбэр, соёлын хэрэглээний загварыг хөгжүүлэх явдлыг түргэтгэнэ гэдгээ олон нийтэд мэдэгдсэн. Ингэснээр соёлын үйлдвэрлэлийн хэрэглээг өсгөж, ажил эрхлэлтийг нэмэгдүүлэн, улс ардынхаа эдийн засгийн тогтолцооны үр ашгийг нэмэгдүүлэх ажээ.
2000 оны 10 сард ХКН-ын XV удаагийн V бүгд хурлаар “соёлын үйлдвэрлэл” болон “соёлын үйлдвэрлэлийн бодлого” хэмээх ойлголтыг анхлан дэвшүүлж, “соёлын үйлдвэрлэлийн бодлогыг сайжруулах, соёлын зах зээл, удирдлагыг бэхжүүлэх, соёлын үйлдвэрлэлтэй холбоотой хөгжлийг урагшлуулах” хэрэгтэй хэмээн тэмдэглэв. Харин намын “XI таван жилийн төлөвлөгөө” (2005-2010)-нд соёлын үйлдвэрлэлийг хүч тавин хөгжүүлнэ хэмээн онцолж, 2011 онд Соёлын яамны сайд соёлыг тулгуур үйлдвэрлэл болгохыг, 2016 он гэхэд соёлын үйлдвэрлэл ДНБ-ий 5%-ийг эзэлнэ хэмээн заажээ.
“Нэг бүс нэг зам” санаачлагын доор соёлын үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх явдал нь Хятадын хөгжлийн бодлоготой нягт уялддаг. Төрийн Зөвлөлөөс удаа дараалан гаргасан «Соёлын инновац ба төлөвлөлт үйлчилгээ болон холбогдох үйлдвэрлэлийг нэгтгэн хөгжүүлэх явдлыг түргэтгэх тухай зарим санал», «Гадаад орнуудтай харилцах соёлын худалдааг эрчимтэй хөгжүүлэх тухай санал», Соёлын яам, Санхүүгийн яам нь “Нэг бүс нэг зам” стратегийн үзэл баримтлалыг үндэслэн, судалж боловсруулсан «Торгоны замын соёлын үйлдвэрлэлийн стратегийн төлөвлөгөө» зэрэг холбогдох бодлогууд Хятадын соёлын үйлдвэрлэлийн хөгжилд ашиг тустай нөхцөлийг бий болгож, соёлын үйлдвэрлэлийн хөгжлийг улам ахиулах орон зайгаар хангасан юм [3].
Түүнчлэн “Нэг бүс, нэг зам”-ын санаачлагыг хэрэгжүүлэх хүрээнд гадаад улс орнуудын хүүхэд залуучуудыг нутагтаа татан, их дээд сургуульд сургах, тэтгэлэг олгох, багш нарын мэргэжил дээшлүүлэх, хятадын Соёлын Төвөөр дамжуулан түүх соёлоо түгээн дэлгэрүүлэх, соёлын солилцооны төрөл бүрийн арга хэмжээ, хөтөлбөр зохион байгуулах зэргээр соёл боловсролын салбарт их хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийн, зөөлөн хүчний бодлогоо далайцтай хэрэгжүүлж байна. Монгол улс ч энэ хүрээнд хятадын засгийн газрын тэтгэлгээр тус улсын 280 гаруй дээд боловсролын байгууллагад олон залуусыг илгээн, суралцуулдаг юм.
Гурав 2020 онд Хятад улсын соёлын үйлдвэрлэлийн хүрээнд гаргасан амжилтыг тоон үзүүлэлтээр харвал
2020 онд Хятад улсын нэг хүнд ногдох дотоодын нийт бүтээгдэхүүний хэмжээ 10 мянган ам долларыг даван, дундаж орлоготой хүмүүсийн тоо 400 саяыг хэтийдэв. Ийнхүү тус орны нийгэм, эдийн засгийн хурдацтай хөгжил, ард иргэдийн амьжиргааны түвшингийн өсөлтийг даган, иргэдийн соёлын хэрэглээний хэрэгцээ өсч, соёлын зах зээлийн хүрээ нь улам бүр өргөжин тэлж, үндэсний соёлын үйлдвэрлэлийн бодлогын доор соёлын үйлдвэрлэлийн нэмүү өртгийн үндэсний эдийн засаг дахь хувь хэмжээ нь тасралтгүй нэмэгдэж байна. Тус улсын соёлын зах зах зээлийн цар хүрээ тасралтгүй тэлж, өнгөрсөн онд соёлын салбартай холбогдох үйлдвэрлэлийн нэмүү өртөг 4 их наяд юань-д хүрсэн нь ДНБ-ний 5%-д дөхөв. Гэхдээ энэ нь 2020 онд цар тахлын нөлөөнөөс болж соёлын үйлдвэрлэлийн орлого буурсан үзүүлэлт юм.
Шинжлэх ухаан технологийн инновац нь Хятад улсын соёлын үйлдвэрлэлийн хөгжилд шинэ үүрэг чадавхийг олгоод байна. Тус улсад мега дата, хиймэл оюун ухаан, юмсын интернет (Internet of things, IoT), клауд, блокчейн зэрэг шинэ эрийн үеийн мэдээллийн технологи соёлын үйлдвэрлэлийн бүхий л талуудад өргөнөөр нэвтэрч, соёлын шинэ хэлбэрийг бий болгож, инновацын эрдэм чадвартнуудыг төрүүлэв. Хятадын Үндэсний Статистикийн Хорооны тоон үзүүлэлтээр соёлын шинэ хэлбэрийн онцлогтой 16 салбарын үйл ажиллагаа 2020 онд нийт 523,6 тэрбум юань-ий борлуулалт хийж, 15.5% өсөлтийг үзүүлжээ. Мөн тус хороо дотоодынхоо 60 мянган цар хүрээ бүхий соёл, түүнтэй холбогдох үйлдвэрлэлийн аж ахуйн нэгжүүдэд судалгаа хийхэд 2020 он тус салбарын аж ахуйн нэгжүүдийн үйл ажиллагааны орлого 9,8514 их наяд юань-д хүрч, 2019 оныхоос 2.2% өссөн байна. Үүнд интернет+бусад мэдээллийн үйлчилгээ, соёлын дижитал агуулга бүхий үйлчилгээ, интернет сурталчилгааны үйлчилгээ, ухаалаг төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл, “wearable technology” буюу зүүдэг төхөөрөмж зэрэг 5 салбарын үйл ажиллагааны орлого 20% нэмэгдсэн үзүүлэлттэй гарчээ [4]. Мөн өнгөрсөн онд хятадын кино тасалбарын ашиг орлого 12,95 тэрбум юань хүрсэн нь хойд Америкийг анх удаагаа давав. Ийнхүү сүүлийн жилүүдэд дижитал соёлын үйлдвэрлэл хурдацтай өсч байгаа нь тус улсын дотоод хэрэгцээг тэлэх, ажил эрхлэлтийг нэмэгдүүлэх, эдийн засгийн өсөлтийг түргэтгэх чухал хөдөлгөгч хүч болоод байна.
Мөн сүүлийн жилүүдэд Хятад улсын цахим тоглоом голлосон дижитал соёлын үйлдвэрлэл гадаадын улс орнуудад ихэд дэлгэрч, 2020 оны эхний хагас жилийн байдлаар Хятадын судалж хөгжүүлэлт хийсэн гадаадын зах зээл дээрх тоглоомын зах зээлийн бодит борлуулалт 7,589 тэрбум ам долларыг давжээ [5].
Өнгөрсөн хоёр жилийн хугацаанд дэлхийн улс орнуудыг бүхэлд нь хамарсан Ковид-19 цар тахлын нөлөөгөөр дэлхийн иргэд цахимаар ажиллаж, амьдрах, сурагч, оюутнууд цахим онлайн сургалт, хөтөлбөрөөр мэдлэгээ авах шаардлага өндөрсөж, үүнийг даган хиймэл оюун ухааны салбар, цахим дижитал салбарын хөгжил асар хурдацтай иргэдийн амьдралд нэвтэрч эхэлсэн билээ. Хятадын iiMedia Судалгааны байгууллагын судалгаанаас харвал 2020 оны Хятадын хиймэл оюун ухааны салбарын үйлдвэрлэлийн зах зээлийн цар хүрээ 15 тэрбум юань-ийг давж, 2025 он гэхэд 40 тэрбум юань-д хүрэх төлөвтэй [6], мөн цаашдаа ч хятадууд дэлхийд хиймэл оюун ухааны хамгийн том зах зээл болохоор мэрийн ажиллаж буйг харж болохоор байна. Тус судалгааны байгууллага 2017 оноос хойш Хятад улсын иргэд цахимаар мэдлэг авахын тулд мөнгө төлөх хандлага хурдацтай нэмэгдэж, энэ салбарт 2020 онд 39,2 тэрбум юань-ий ашиг олж, энэ нь 2021 он гэхэд 67,5 тэрбум юаньд хүрнэ гэжээ. Үүний зэрэгцээ Хятадад мэдлэгийнхээ төлөө мөнгө төлөгчдийн тоо тасралтгүй өсч, 2020 онд 418 сая хүн-д хүрсэн байна. Насны хувьд ихэвчлэн сарын орлого 10 мянган юань хүртэлх 30 –аас доош насныхан мэдлэгтээ илүүтэй хөрөнгө оруулалт хийж байгааг харуулав [7].
Соёлын үйлдвэрлэлийн хөгжил бол аливаа улсын зөөлөн хүчний гол тулгуур юм. Соёлын үйлдвэрлэл, соёлын инновацын үйлдвэрлэлийг зөвхөн оюун билэгт хүмүүн хийж чадна. Тиймээс ч хятадууд өнөөдөр хүний капиталдаа илүү хөрөнгө оруулалт хийж, эдийн засгийн хувьд хүчирхэгжин, бусдыг хөгжлөөрөө манлайлж эхэллээ. Монголчууд бид ч хөрш улсдаа жил бүр олон зуун залуучуудыг тэдний хэл, соёлыг сурч эзэмшин, сайн мэргэжилтэн бэлтгэхээр илгээсээр байгаа энэ цаг үед их эрдмийг өвөрлөн нутагтаа ирэгч залуучуудынхаа хүчийг ашиглаж, хөрш орныхоо хөгжил цэцэглэлтийн сайн жишгээс нь сорчлон авч, харин алдаа мадагтай, саар муу бүхнээс нь давхар туршлага авч чадваас улс маань удахгүй хөгжлийн замд шуудран орох болов уу хэмээн санана.
Ашигласан эх сурвалж:
[1] 常凌翀,中西文化产业理论嬗变对比研究,民族论坛,2013,11期(335)
[2]https://baike.baidu.com/item/%E6%96%87%E5%8C%96%E4%BA%A7%E4%B8%9A/741879
[3] Ши Жиньпин, Төр улсыг засах тухай: боть 1, 2016, Гадаад хэлний хэвлэлийн хороо.
[4] http://finance.eastmoney.com/a/202103031828949735.html
[5] http://www.ccitimes.com/shuzi/baogao/2021-01-31/21116.html
[6] http://caifuhao.eastmoney.com/news/20210222180051882818310
[7]https://m.21jingji.com/article/20210106/herald/4b7793a29e518a5ebe46b1596fee467a.html
Санал болгох
Сонин хачин
Уншиж байна ...