Цогт: Улаанбаатарт би нэгэн Монгол охинтой болов
- schedule 2017 оны 7 сарын 26
- chat_bubble 6
Бээжингийн Төвийн Үндэстэний их сургуулийн Монгол хэл, утга зохиолын тэнхимийн эрхлэгч Цогт Өвөрмонгол оюутнуудаа дадлага хийлгэхээр Монголд ирсэн юм. Тэрээр Монголд ирсэн сэтгэгдэлээ бидэнтэй хуваалцаж байна.
Тэд Монголд анх удаа ирж буй бөгөөд анхны бичсэн нийтлэл нь Монголын тухай. Бид найруулга, аялгыг нь их өөрчлөлгүйгээр та бүхэнд хүргэж байна.
Монголын Тулгар төр байгуулагдсаны 2226 жил, Их Монгол Улсын 811 жил, Ардын хувьсгалын 96 жилийг баярлан тэмдэглэж, Монгол Улсын Засгийн газраас 2017 оноос долоодугаар сарын 11-12-н болтол, нийслэл Улаанбаатар хотноо өвдөгш их үндэсний их баяр наадмаа эрхлэн явуулсан байна.
Золоор би гэргий болон охин Тэргэлтэйгээ хамт энэ удаагийн наадамд оролцох олдошгүй сайхан завшаан тохиож, наадмын нээлтийн ажиллагаа, Соёолон морины уралдаан, хүчит бөхийн барилдаан, хаалтын ажиллагаа зэрэгт оролцож, Монголын сайхан наадамд “согтууран” жаргаж явсан минь нэг насны мартагдашгүй сайхан дуртгал болж үлдэх нь ээ.
Наадмын нээлтийн ажиллагаа ёстой сүр жавхаатай, сайхан болов. Гурван түмэн хүний суудалтай талбай нь нэг ч сул суудалгүй дүүрч, шат дээр хүртэл хөл тавих газаргүй хүнтэй байлаа. Үндэстэний онцлог бялхсан дуу, бүжиг, хувцас засал, цэрэг жагсаал, морьд унасан хүндэтгэлийн цэрэг эрс наадамчдын бахархал ба омогшлыг яахын аргагүй төрүүлнэ.
Нээлтийн ажиллагааны үеэр охиноо нэг эргэж харвал, хөөрхөн охин минь сэм сэмхэн халуун нулимс унагаж, ёслолын тоглолтыг сэтгэл догдлон сонирхож байв. Уул нь би охиноо их сургуульд сурсан, тусгай мэргэжил хийгээд Бээжин хотонд төрж өссөнөөс болж монгол соёлоо төдий л их сонирхохгүй байх гэж бодсон нь эрдүү байжээ. Наадмын өдөр аагим халуун байлаа. Охин минь наадамдаа хөг нэмж, найртаа цохилго тааруулъя гэсэн шиг дотортой монгол дээлээ өмссөн юм. Халуун наранд хар хөлс нь нурууг нь нэвтлээд, ногоон дээл нь норчихсон байтал ажиг ч үгүй наадмын тоглолтыг үзэж суусан. Би охиноо ахин нэг удаа сэмээр ажиглан үзлээ. Хөөрхөн охин минь баруун гарын долоовор хуруугаа нүдний шилнийхээ доогуур оруулж, халуун нулимсаа тасралтгүй арчиж байлаа. Миний охин наадмын өвдөгш их талбайн далайцтай жагсаал хийгээд үндэстэний онцлог бүхий дуу бүжгийг сонирхоод сэтгэл догдолж байгаа нь илэрхий.
Нээлтийн ажиллагааны дараа, би охиноосоо "Наадам сайхан байгаа биз" гэж хятадаар асуухад, охин минь "Маш сайхан болсон, миний нулимс гоожчихлоо" гэж монголоор хариулав. Үүнд би сонссоноо үл итгэн "Миний охин хэзээ монголоороо хэлэх болов" гэхэд "Аав аа, өнөөдрөөс эхлэн би заавал монголоороо ярихыг хичээнэ" гэж "р" авиаг чадан ядан гаргаж, цэвэр монголоороо ярьж байгааг үзээд би тэнгэрт тулам баярлав. Уул нь миний охин ерөөсөө монголоороо ярьдаггүй юм. Бид хэчнээн шаардсан ч үгэнд орохгүй байсан. Эдүгээ өөрийн ухамсраараа дээлээ өмсөж, монголоороо гоёдог болсон төдийгүй эх монгол хэлээрээ ярина гэж чармайж байна.
Би охиныхоо монголоороо чармайн ярихыг сонсоод үнэхээр сэтгэл минь догдлон омогшив.
Бид охиноо улам зоригжуулж, буруу зөрүү хэлсэн зүйлийг нь засч залруулж, яриа хэлоэгт нь анхаарч, зааж жолоодов.
Долоодугаар сарын 12-ны өдөр Соёолон насны хурдан морины уралдаантай. Бөхийн барилдааны хамгийн шийдвэрлэх мөч. Мөн баяр наадмын хаалтын ёслолын ажиллагаа болно. .
Бид өглөө эртлэн Хүй долоон хутагт очиж хурдан Соёолонгийн уралдаан үзэж сонирхохоор очсон боловч мөн оройтсон байлаа. Соёолон морины уралдаан үзэж тоосонд нь даруулахаар ирэгсэд хэдийнэ уул талаар дүүрч машин зогсох зогсоолгүй шахам болсон байлаа. өглөө эртлэн Хүй долоон худагт очиж хурдан соёолонгийн уралдаан үзэж сонирхлоо. Бараг л Улаанбаатар хотынхон тэр чигээрээ энд нүүгээд ирчихсэн аятай. Бид олны жишгээр Соёолонгийн тоосонд даруулж, тэр жилдээ хийморь сүлд нь өөдрөг, амар амгалан байхыг бэлгэдсэн билээ.
Энэ жилийн Соёолонгийн уралдаанд Архангай аймгийн Батцэнгэл сумын харьяат Г.Батбаатарын саарал үрээ тод магнай болж торгон жолоогоо өргүүллээ.
Энэ уралдаанд Говь-Алтай аймгийн Баян-Уул сумын харьяат, тод манлай уяач Д.Ганбаатарын зээрд үрээ аман хүзүүдэж, Говь-Алтай аймгийн Дарви сумын харьяат С.Бямбасайханы халиун, Дорнод аймгийн Цагаан-Овоо сумын харьяат, аймгийн алдарт уяа Г.Ганчулууны хээр, Өмнөговь аймгийн Даланзадгад сумын харьяат Б.Бадраагийн хул үрээ айрагдав.
Охин минь өмнө нь хурдан морины уралдаан тэр дундаа Соёолон морины уралдаан үзэж байгаагүй болохоор сэтгэл нь ихэд хөдөлж, урамтай сайхан уралдааныг үзэж сонирхож, улаан тоосонд нь даруулж зорьсон зорилгодоо хүрсэн юм .
Бид Хүй долоон хутагаас яаравчланнаадмын талбайд ирэв. Бөхийн барилдаан эд өрсөлдөөнтэй хэсэг дээрээ байлаа. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга Үндэсний их баяр наадмын үндэсний хүчит бөхийн барилдаанд тав давсан бөхчүүдэд Монгол Улсын начин цол, морио хурдлуулж, айрагдуулсан унаач хүүхдүүдэд гарын бэлэг гардуулах ёслолыг үзэж сонирхлоо.
Охин минь энэ өдөр машинд суугаад дотор нь жаал эвгүйрхсэн бололтой. Мөн үдийн халуун наранд сүрхий их халж наршсанаас урам муутайхан байсан юм. Гэсэн хэдий ч үдийн хоёр цагаас оройн есөн болтол тэвчээр гарган бүтэн долоон цаг наадмын талбайд бөх үзэж сонирхсон нь үнэхээр гайхалтай санагдав. Өмнө нь ингэж бөх үзэж байсан удаагүй.
Үндэсний их баяр наадмын үндэсний хүчит 512 бөхийн барилдсанаас Хөвсгөл аймгийн Тосонцэнгэл сумын харьяат, “Сүлд” спорт хороо, “Хөвсгөлийн хүчтэн” дэвжээний бөх Цэдэвийн Содномдоржид ес давж түрүүлж, Монгол Улсын арслан цол авав. Найм давж үзүүрлэсэн Увс аймгийн Улаангом сумын харьяат, “Увс нуур” дэвжээний бөх Өлзийтогтохын Бат-Оршиход Монгол Улсын гарьд цол олголоо.
Ерөнхийлөгчийн зарлигийг уншиж сонордуулан Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга Монгол Улсын заан цолны үнэмлэх, тэмдгийг гардуулан өгөв.
Ийнхүү шагнал гардуулснаар наадам өндөрлөсөн юм. Наадмын үйл ажиллагааг хааж Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга хэлсэн үгэндээ
“Эр бяртай бөхчүүд маань уран хурц мэхийг уралдуулан барилдаж ид хаваа гайхуулцгаалаа. Уяачийн эрдэм төгс, хүүхдүүдийн жавхаа төгөлдөр байж хүлэг морьд маань иртэй сайхан уралдлаа. Эрхийдээ эрчтэй харваачид маань сэц мэргэн харвалаа.
Монголчууд бид нэгдэж нягтарсан цагтаа ялан дийлж, хөгжин бадарч явсан аугаа түүхтэй ард түмэн. Тусгаар тогтнол, эрх чөлөөгөө хайрлан хамгаалж, эвийн хүч, эрдэм мэдлэгийг эрхэмлэн дээдэлж, шударга ёс, үүрэг хариуцлагыг ухамсарлан улам илүү хичээцгээе” гэлээ.
Охины минь сэтгэл маш ихээр хөдөлсөн. Сэтгэл нь догдлон байж Монгол туургатны эрхэм шүтээн, эцэг өвгөдийн сүлд, энхжингийн бэлгэдэл болох Төрийн Есөн хөлт цагаан тугаа үдэж мордууллаа.
Чингис хааны есөн хөлт цагаан тугийн талаар монгол хэлээрээ асуун лавлаж суусан охиндоо баярлаж билээ. Асуултанд нь хятадаар хариулсан надад охин минь “Аав аа үүнээс хойш та надтай Хятдаар битгий яриарай!” гэж хэлсэн юм. Үүнийг сонсоод би улам их гайхан баярлаж “Тэгье, тэгье” хэмээн ам дүүрэн батлан хэлэв. Шингэх нарны алтан туяа наадамчдын баясангуй царайд тусч байлаа. Ингэж л би наадамчидтай адил наадмын жаргалд “согтуурсны” дээр, цэвэр сайхан монгол хэл аялгуутай, монгол хайр сэтгэлгээ бялхсан нэгэн Монгол охинтой боллоо. Энэ бол миний энэ удаагийн аяллын хамгийн том олз байлаа.
Санал болгох
Сонин хачин
Уншиж байна ...